Quy trình phát triển phần mềm đóng một vai trò quan trọng trong việc tạo ra các sản phẩm phần mềm chất lượng. Nó bao gồm nhiều giai đoạn khác nhau, từ lúc khởi đầu ý tưởng cho đến khi bảo trì sản phẩm. Từng giai đoạn cần kết hợp chặt chẽ để mang tới phần mềm tối ưu nhất. Hãy cùng Neutron Academy tìm hiểu chi tiết ngay nhé.
1. Tổng quan chung về quy trình phát triển phần mềm
1.1 Quy trình phát triển phần mềm là gì?
Nói một cách dễ hiểu, quy trình phát triển phần mềm (SDLC – Software Development Life Cycle) là chuỗi các bước để tạo ra một phần mềm chất lượng cao và đáp ứng yêu cầu của người dùng.
Vậy tại sao phát triển phần mềm lại quan trọng ?
Quá trình xây dựng và duy trì các ứng dụng phần mềm được gọi là phát triển phần mềm. Đây là một thành phần quan trọng của ngành công nghệ thông tin. Nó cho phép các công ty phát triển các ứng dụng độc đáo có thể tự động hóa các quy trình và tăng năng suất.
1.2. Một số hoạt động trong quy trình phát triển phần mềm
Các hoạt động cơ bản của một quy trình phát triển phần mềm hiệu quả như sau:
- Đặc tả phần mềm: Xác định chính xác các tính năng và điều kiện hoạt động của phần mềm.
- Phát triển phần mềm: Xây dựng các tính năng và triển khai quy trình đã được thiết lập.
- Đánh giá phần mềm: Đảm bảo rằng nó đáp ứng tối đa các yêu cầu đưa ra.
- Tiến hóa phần mềm: Tối ưu hóa chức năng và giao diện của phần mềm. Điều này giúp phần mềm ngày càng đáp ứng tốt hơn các yêu cầu từ khách hàng.
2. Các giai đoạn phát triển phần mềm
Bước 1: Lập kế hoạch (Planning)
Sau khi tiếp nhận yêu cầu, đơn vị phát triển phần mềm sẽ tiến hành trao đổi với khách hàng để thu thập thêm các thông tin cần thiết. Điều này giúp đơn vị hiểu rõ và đầy đủ hơn về loại phần mềm cần xây dựng. Đây là bước cực kì quan trọng, ảnh hưởng đến tính khả thi và khả năng thành công của cả dự án.
Các công ty phát triển phần mềm sẽ tiến hành khảo sát thị trường và tư vấn lại cho khách hàng các chức năng nên có trong phần mềm. Điều này đảm bảo rằng phần mềm được phát triển phù hợp với mục đích của khách hàng, và mang lại giá trị sử dụng cao. Trong quá trình này, có thể thay thế các tính năng theo yêu cầu của khách hàng bằng các tính năng khác có ưu việt hơn. Đồng thời, cũng có thể tổ chức và gộp những tính năng nhỏ lại thành một “dashboard” hoặc giao diện thống nhất.
Bước 2: Phân tích yêu cầu (Analysis)
Khi đã xác định rõ ràng yêu cầu của phần mềm và kỳ vọng của khách hàng, một thành viên trong nhóm phát triển phần mềm, thường là BA (Business Analyst) sẽ kết hợp kinh nghiệm chuyên môn và làm việc cùng khách hàng để tạo ra Tài liệu đặc tả yêu cầu phần mềm (SRS). Tài liệu này sẽ bao gồm yêu cầu về chức năng, giao diện, hiệu suất… cùng các thông số kiểm thử để tạo nên một sản phẩm chất lượng. Đồng thời, BA và PM (Project Manager – Quản lý dự án) cũng sẽ cùng nhau định rõ danh sách chức năng cần thiết.
Ở giai đoạn này, PM và Developers sẽ thống nhất việc chọn mô hình phát triển phần mềm phù hợp. Xem thêm về các mô hình phát triển phần mềm.
Bước 3: Thiết kế (Design)
Dựa trên Tài liệu SRS đã xác định ở bước 1 và 2, các nhà phát triển sẽ thiết kế kiến trúc tổng thể cần thiết cho phần mềm. Đồng thời, các yếu tố như ngân sách, thời gian, công nghệ áp dụng, mức độ rủi ro cũng được định rõ.
Kết quả cuối cùng của giai đoạn này là các đặc điểm kỹ thuật thiết kế. Bao gồm hướng dẫn về kiến trúc, yêu cầu hệ thống cũng như mô tả phần back-end, front-end… Để nhóm phát triển có thể theo dõi quá trình phát triển phần mềm một cách hiệu quả.
Bước 4: Thực hiện (Implementation)
Ở bước này, các nhà phát triển bắt đầu lập trình (viết code) và triển khai các thiết kế đã được xác định ở bước 3. Cụ thể, nhà phát triển giao diện người dùng (Front-end developers) xây dựng giao diện cho phần mềm, trong khi nhà phát triển Back-end sử dụng các ngôn ngữ lập trình và các “framework” để xây dựng các chức năng phía máy chủ, phối hợp với các quản trị cơ sở dữ liệu để xử lý dữ liệu.
Sau khi lập trình hoàn thiện, các nhà phát triển triển khai sản phẩm trong môi trường phát triển (Môi trường test, không chứa người dùng thật và dữ liệu thật). Họ tiến hành kiểm thử (testing) và điều chỉnh cần thiết để đảm bảo tuân thủ các yêu cầu đã đặt ra.
Giai đoạn này thường đòi hỏi thời gian và nguồn lực lớn nhất trong chu trình.
Bước 5: Kiểm thử & Tích hợp (Testing & Integration)
Tuy nhiên, không phải sản phẩm phần mềm nào sau khi lập trình xong cũng có thể hoạt động mượt mà và đáp ứng đầy đủ yêu cầu của khách hàng. Do đó, sản phẩm này sẽ được giao cho những người kiểm thử (Testers) chuyên phụ trách kiểm thử phần mềm để tiến hành kiểm tra.
Testers sẽ tạo các kịch bản kiểm thử và tiến hành test toàn diện để xác nhận sản phẩm đã đủ có đủ chức năng như danh sách chức năng đã thống nhất ở bước 2 chưa. Nếu chưa, sẽ yêu cầu Developers bổ sung thêm. Nếu các chức năng chưa đạt yêu cầu như tài liệu đặc tả kỹ thuật mô tả thì cần yêu cầu Developers chỉnh sửa cho đến khi sản phẩm đáp ứng yêu cầu đã được thống nhất với khách hàng.
Trong giai đoạn này, Testers làm việc chặt chẽ với Developers để khắc phục các lỗi hoặc bất kỳ vấn đề nào phát hiện được để “đưa chúng về đúng quỹ đạo”. Thứ tự thực hiện các hoạt động của Developers và Testers phụ thuộc vào mô hình phát triển được chọn ở bước 2 và/hoặc có thể diễn ra tuần tự hoặc đồng thời.
Kết quả đầu ra mong đợi là sản phẩm hoàn thiện bàn giao cho khách hàng. Sản phẩm này sẽ không còn lỗi và được triển khai trên môi trường thật (Môi trường chứa ứng dụng thật, chạy với người dùng thật, dữ liệu thật).
Bước 6: Bảo trì (Maintenance)
Sau khi kết thúc 5 giai đoạn trên, phần mềm đó được đưa vào vận hành chính thức. Khách hàng đã bắt đầu sử dụng phần mềm ở mức chất lượng cao nhất. Bước tiếp theo chúng ta cần phải bảo trì sản phẩm và hỗ trợ để đảm bảo sản phẩm hoạt động ổn định và đáp ứng nhu cầu của người dùng.
Bảo trì bao gồm việc sửa lỗi, cải thiện và cập nhật phần mềm khi cần thiết. Đồng thời, các vấn đề và yêu cầu mới từ người dùng cũng được xem xét và thực hiện các bản vá hoặc nâng cấp phần mềm để đáp ứng yêu cầu mới. Trong giai đoạn này, giao tiếp và hỗ trợ khách hàng rất quan trọng để giữ cho phần mềm luôn hoạt động tốt và đáp ứng nhu cầu người dùng.
Trên đây là các giai đoạn chu trình phát triển phần mềm gồm 6 bước chính. Tuy nhiên, quy trình này có thể thay đổi tùy thuộc vào các mô hình và phương pháp phát triển cụ thể được sử dụng.
Sau khi tìm hiểu về quy trình phát triển phần mềm bạn có muốn trở thành một mảnh ghép trong quy trình này không? Hãy đến với Neutron Academy! Tại đây, chúng tôi cung cấp các khóa học CNTT chất lượng, từ lập trình, phát triển phần mềm đến các kỹ năng mềm cần thiết giúp bạn bứt phá trong lĩnh vực này. Đừng chần chờ nữa, hãy tham gia ngay hôm nay để khởi đầu hành trình chinh phục sự nghiệp trong ngành công nghệ thông tin!
